Italiaanse regering voert ‘politieke aanval tegen lhbti-gezinnen’ uit

‘Niemand heeft hier baat bij. Pure gemeenheid is het.” De Italiaanse popzanger Tiziano Ferro is in een interview met het tijdschrift Grazia niet te spreken over een nieuw wetsvoorstel rond draagmoederschap, dat sinds deze week wordt behandeld in het Italiaanse parlement.

Nu al is draagmoederschap verboden in Italië, maar volgens de radicaal-rechtse regeringspartij Broeders van Italië is dat niet genoeg. Draagmoederschap moet een ‘universeel misdrijf’ worden. Wordt het wetsvoorstel goedgekeurd, dan kunnen ook Italianen die buiten Italië via een draagmoeder een kindje kregen, in een land waar dat wettelijk mag, vervolgd worden als ze met het kind naar Italië komen. Er is sprake van celstraffen tot twee jaar en geldboetes van 600.000 tot 1 miljoen euro.

Zanger Tiziano Ferro woont met zijn echtgenoot en hun twee jonge kinderen in Los Angeles. Hij zegt in interviews liever niet hoe hun kindjes er gekomen zijn, wel vindt hij dat de wetgevers in Italië tenminste „het lef moeten hebben toe te geven dat dit het zoveelste decreet zou zijn tegen homoseksuelen”.

Meer dan 90 procent van de Italiaanse stellen die zich in het buitenland tot een draagmoeder wenden, is immers hetero. Komt de nieuwe wet er, dan zou die ook voor hen gelden. Maar, zeggen critici, hetero’s kunnen hun kind wel gewoon in Italië laten registreren, zonder dat iemand hen al te veel vragen stelt over de ‘techniek’ waarmee de baby ter wereld kwam. Ze zouden dus de nieuwe wet kunnen proberen te omzeilen. Homo’s hebben die optie niet, en daarom voelen zij dit wetsvoorstel als een frontale aanval aan.

Wensouders in Italië gaan naar onder andere Canada of de VS, waar draagmoederschap legaal is. Tegenstanders wijzen erop dat kandidates mogelijk economisch kwetsbaar zijn. Ze vrezen dat een baby krijgen zo misschien een commerciële transactie wordt.

Vrees voor verder terugdraaien emancipatie

De rechtse coalitie, waarvan Broeders van Italië de grootste partij is, heeft een stevige meerderheid in het parlement. Dat betekent nog niet dat de wet er ook snel komt. „Iets strafbaar stellen dat in het buitenland is gebeurd en daar wél legaal is, druist in tegen onze grondwet”, verklaart Francesca Re, advocate bij de Associazione Luca Coscioni, een vereniging die ijvert voor burgerrechten in Italië.

En er is protest. Deze week hebben verschillende burgerorganisaties in hartje Rome tegen het wetsvoorstel gedemonstreerd. „Ouders, geen criminelen”, stond te lezen op hun affiches. Een klein, blond meisje deelde roze vlaggetjes uit van de ‘Regenboogfamilies’, een organisatie van lhbti-gezinnen. „Liefde is de basis van een gezin”, stond erop.

Ludovica Zelli, een jonge, kleine vrouw uit Rome, deelde via de microfoon haar intieme getuigenis. Daarmee sneed ze nog een ander, brandend actueel thema aan: dat niet-biologische ouders in een homoseksueel gezin in Italië niet erkend worden als de tweede moeder of vader. Nog iets waartegen zanger Tiziano Ferro protesteert: hij weigert zijn kinderen in te schrijven bij het Italiaanse consulaat in Los Angeles, omdat zijn echtgenoot niet als vader mag worden vermeld op de geboorteakte.

„Tien jaar lang had ik een relatie met een vrouw”, begon Zelli op de manifestatie in Rome haar verhaal, „met wie ik zes jaar geleden ook een zoontje kreeg.” Het stel koos voor ivf in Barcelona. „Mijn eicellen werden met donorzaad bevrucht, en mijn vriendin droeg ons kind. Het was de bekroning van onze liefde.” Maar toen het kindje in Rome ter wereld kwam, kon alleen Zelli’s vriendin als moeder worden geregistreerd. „Want zij had de baby gebaard. Dat het kind er met mijn eicellen kwam, doet er in Italië niet toe.”

Lees ook Vrouwen en lhbt’ers in Italië vrezen voor ‘orbánisering’ als radicaal-rechts aan de macht komt

Sinds de radicaal-rechtse Giorgia Meloni in september 2022 werd verkozen, vrezen velen dat de klok nog verder wordt teruggedraaid. „Nee tegen de lhbti-lobby en tegen de genderideologie!” fulmineerde Meloni een jaar geleden tijdens een opruiende toespraak in het Zuid-Spaanse Andalusië, te gast bij de uiterst rechtse partij Vox. Zo gaf ze aan te geloven in een ‘homolobby’, die erop uit zou zijn het traditionele gezin te ondergraven. Niet alleen het nieuwe wetsvoorstel inzake draagmoederschap, ook nieuwe maatregelen tegen de registratie van twee vaders of twee moeders is daar een uitdrukking van.

En Italië liep inzake lhbti-rechten al achter op de rest van West-Europa. Zo duurde het tot 2016 voordat de centrum-linkse premier Matteo Renzi erin slaagde om niet-hetero’s wettig te laten samenwonen, wat hen tenminste dezelfde fiscale voordelen als gehuwden biedt. Maar onder zware druk van de rechterzijde mocht van een ‘homohuwelijk’ geen sprake zijn. En homoadoptie bleef verboden.

Ook ivf is voor niet-hetero’s (en alleenstaanden) verboden. Lesbiennes hebben de optie om ivf in het buitenland te proberen, homo’s rest het draagmoederschap. Tenzij het nieuwe wetsvoorstel dus ook dat verhindert.

Ondanks obstakels wél kinderen

Ondanks alle – biologische en juridische – obstakels krijgen ze uiteraard wel kinderen. In dat geval kan de partner van de biologische ouder het kind alsnog als stiefkind adopteren, legt burgerrechtenadvocate Francesca Re uit, maar „zo’n procedure kost geld en duurt minstens twee jaar”. Stel je overigens het extreemste scenario voor, gaat ze verder: „Als de biologische ouder in die periode overlijdt, dan is het kind vanaf dan voor de Italiaanse staat dus een wees.”

Maar ook in andere, meer alledaagse situaties blijkt niet geregistreerd zijn als ouder knap lastig. Zo wordt het onmogelijk om zonder speciale toestemming het kind op te halen aan het kinderdagverblijf, of om een bezoek bij de kinderarts bij te wonen.

Het grondwettelijk hof spoort het parlement al geruime tijd aan om klare wijn te schenken, in een heldere wet. Omdat die er maar niet komt, registreren burgemeesters in vooral progressieve steden nu al jaren beide ouders. „Omdat het mijn diepste overtuiging is dat we geen kinderen mogen creëren van eerste en tweede klasse”, zegt Sergio Giordani, burgemeester van de Noord-Italiaanse universiteitsstad Padua, aan de telefoon. Sinds 2017 heeft de partijloze Giordani bij 33 lesbische stellen met kinderen telkens beide moeders erkend.

Zijn collega Beppe Sala uit Milaan deed hetzelfde, zowel bij gezinnen met twee moeders als twee vaders. Maar toen kwam de brief van minister van Binnenlandse Zaken Matteo Piantedosi, die de burgemeesters gebood daarmee te stoppen.

Daar hield het niet op. Deze week besloot het Openbaar Ministerie van Padua om zes jaar terug te gaan in de tijd, en alle geboorteaktes van de kinderen uit die 33 lesbische gezinnen weer ter discussie te stellen. De kinderen dreigen plots officieel één moeder te verliezen en een andere familienaam te krijgen. Het laatste woord is aan een rechter. In november staat een hoorzitting op de rol, rond de geboorteakte van een kind van inmiddels bijna zes jaar oud. Advocate Francesca Re spreekt van „politieke aanvallen tegen lhbti-gezinnen” door een regering die de traditionele familie zegt te willen beschermen, en tegelijk diversiteit verwerpt.

Als de basis van een gezin liefde is, dan zit het goed

Giulio Mignani pastoor

Onder de Italiaanse bevolking zijn er meer voor- dan tegenstanders van de registratie van kinderen in de Italiaanse gemeente van hun gezin na buitenlands draagmoederschap, en hetzelfde geldt ook voor homoadoptie, bleek in maart uit een rondvraag door peilingbureau Ipsos. Maar de weerstand is in beide gevallen wel opmerkelijk hoger onder rechtse kiezers van Meloni’s partij Broeders van Italië en de Lega van Matteo Salvini.

Allebei staan zij voor het behoud van conservatief-christelijke waarden en zijn zij pleitbezorgers van het traditionele gezin. Streven naar het welbevinden van de kerkelijke hiërarchie in Italië, die sterk dogmatisch blijft, is niet nieuw. Het typeert Italiaans rechts – ook wijlen oud-premier Silvio Berlusconi deed het – al decennia.

Parochiepriesters in Italië zijn vaak progressiever en weten wat er onder de mensen leeft. Zoals pastoor Giulio Mignani, die uit het Noord-Italiaanse Ligurië naar Rome is gekomen om de lhbti-gezinnen tijdens de demonstratie te steunen. „Als de basis van een gezin liefde is, dan zit het goed.” Maar om zulke uitspraken is de pastoor wél geschorst.